6)Duraklama dönemi

OSMANLI DEVLETİ DURAKLAMA (ARAYIŞ) DÖNEMİ (1579 – 1699)

• Duraklama dönemi Sokullu’nun ölmesiyle başlar.
• Karlofça Antlaşması ile biter. (Batıda en büyük toprak kaybını yaşadığımız antlaşma)
• En çok padişah ve sadrazam değişen dönemdir. (Yeniçeri isyanları çoktur)
• Fetihlere devam edilirken, iç isyanlarla da uğraşılmıştır.
• Doğuda: İran
• Batıda: Venedik, Lehistan, Avusturya (En baş belası) ve dönemin sonlarına doğru Rusya ile savaşıldı.

DURAKLAMA DÖNEMİ PADİŞAHLARI

Duraklama dönemini, kuruluş ve yükseliş gibi padişah padişah değil siyasi olaylar üzerinden anlatmaya çalışacağız. Başlangıçta padişahları ve önemli noktalarını vererek başlayalım ardından siyasi ilişkilerde padişahları detaylı olarak yine inceleyeceğiz.

1. III. Murat:

• Sancakla tahta çıkan son padişahtır.
• Yükselişin son duraklamanın ilk padişahıdır.
• Yeni çeri ocağını bozmuştur.

2. III. Mehmet:

• Kafes sistemini getiren padişahtır.

3. I. Ahmet:

• Kafesle tahta çıkan ilk padişahtır.
• Ekber – Erşad sistemini getiren padişahtır.

4. I. Mustafa

5. II. Osman:

• Yeniçeriler tarafından öldürülmüştür. (Hotin seferi)

6. I. Mustafa:

• Osman öldürülünce kısa süreliğine tekrar tahta çıkmıştır.

7. IV. Murat

8. I. İbrahim:

• Deli padişah.
• Samur kürk dönemi.

9. IV. Mehmet:

• Avcı Mehmet’tir.
• En genç padişahtır.
• Tahtta en uzun süre oturan 2. padişahtır (39 yıl)

10. II. Süleyman

11. II. Ahmet

11. II. Ahmet

12. II. Mustafa

DURAKLAMANIN NEDENLERİ

1. DURAKLAMANIN İÇ NEDENLERİ

a. İdare

• Çok fazla padişah ve devlet adamı değişikliği yapılması
• Padişahların ordu başında sefere çıkmamaları. (İlk kez sefere çıkmayan padişah II. Selim)
• Sancağın kalkması, Ekber Erşad’ın gelmesi.

NOT: Ekber Erşad ile; Tecrübesiz, deli, çocuk padişahların devletin başına geçmesi, ayrıca bu durumlardan dolayı Valide Sultanların ve Lalaların devlet işine karışması da duraklamanın önemli nedenleri arasındadır.

b. Ordu

• Yeniçeri ocağına usulsüz alımların yapılması ve ocağın bozulması. (III. Murad, at cambazlarını ocağa alarak bozulmaları tetiklemiştir)
• Ocak, devlet içindir anlayışı yerine Devlet, ocak içindir anlayışı gelmiştir.
• Tımar sisteminin bozulması.
• Avrupa’da ki askeri ve teknik gelişmelerin takip edilmemesi
• Ulufelerin geç ödenmesi, ödense bile kırık, tahşiş, süyuf  akçelerle ödenmesi.

c. Maliye

• Tımarın bozulması
• Çok sık padişah değişiminden dolayı cülus bahşişinin yük olması.

NOT: Yıldırım Bayezid: İlk cülus dağıtan padişah. Fatih Sultan Mehmet: Cülusu bahşişini kanunlaştırdı. III. Mustafa: Cülusu son dağıtan padişah. I. Abdülhamit: Cülusu kaldıran padişahtır.

• Savaşların uzun sürmesi.
• Aşırı saray harcamaları.
• Coğrafi keşiflerin ticareti olumsuz etkilemesi. (İpek yolunun, baharat yolunun önemini kaybetmesi)
• Yerli sanayiinin çökmesi.
• Gümrük vergisinin azaltılması (Kapitülasyonlar)

d. Toplum

• Tımarın bozulması
• Eşkıyalıkların başlaması.
• Vergi ve müsaderelerin halkı zorlaması.
• Büyük kaçgun’un olması. (Göç)

e. İlmiye

• Beşik ulemalığı sisteminin gelmesi. (Yani alimin çocuğu da alim olur mantığı ile daha beşikteki çocuklara bile alimlik diplomasının verilmeye başlanması)
• Pozitif ilimlerin müfredattan çıkarılması

f. İmparatorluk yapısı

• Çok ulusluluk (72.5 millet)

DİKKAT: Dikkat edildiğinde tımar sisteminin bozulması birçok sorunu da beraberinde getirmiştir. Tımar Osmanlı Devleti’nin yapı taşlarından biridir.

2. DURAKLAMANIN DIŞ NEDENLERİ

• İmparatorluğun doğal sınırlara ulaşması.
• Rönesans gelişmelerinin takip edilmemesi.

DURAKLAMA DÖNEMİNDE İÇ İSYANLAR

1. MERKEZ (İSTANBUL) İSYANLARI

• İstanbul’da çıkan isyanlardır.
• Çoğunluğu ekonomik nedenlidir.
• Merkezi yönetimin bozulması etkili olmuştur.
• Ulufelerin dağıtılmaması ya da kırık, eksik, tahşiş olarak verilmesi.
• Haksız atamalar, devlet adamlarıyla ters düşmeler, yeniçeri ocağının bozulması
• Devlet adamı ulemaların kışkırtmaları
• Yeniçeri kaynaklı isyanlardır!

NOT: İlk merkez isyanı II. Murat döneminde, Fatih Sultan Mehmet’e karşı çıkmıştır: Buçuktepe İsyanı (Cülus bahşişi istediler)

NOT 2: II. Osman’a karşı çıkan isyanlar Islahatlara karşı çıkmıştır.

IV. Murat ve IV. Mehmet’e karşı çıkan isyanlar Ekonomik temellidir.

NOT 3: Çınar olayı (Vaka-i Vakvakiye), IV. Mehmet zamanında çıkmıştır. 36 devlet adamı çınar ağaçlarına asılıp öldürülmüştür.

2. CELALİ (ANADOLU) İSYANLARI

• Anadolu’da çıkan isyanlardır.
• Dini ve ekonomik nedenlilerdir.
• Yavuz döneminde Yozgatlı, Bozoklu Celal tarafından çıkarılan isyandan dolayı Anadolu isyanlarına Celali İsyanları denir. (Dini niteliklidir)
• I. Ahmet dönemindeki Celali isyanları ekonomik niteliklidir.
• Celali isyanları, Kuyucu Murat Paşa ve Tiryaki Hasan Paşa tarafından kanlı bir şekilde bastırılmıştır.

3. EYALET İSYANLARI

• 17. Yüzyılda: Ekonomik temelli
• 18. Yüzyılda: Milliyetçilik temelli
• Eflak, Boğdan, Kırım, Sivas, Erzurum

DURAKLAMA DÖNEMİ SİYASİ OLAYLARI